Bardzo często w przypadku dziedziczenia testamentowego pojawia się żądanie wypłaty zachowku. Czym w ogóle jest zachowek, kiedy on przysługuje i komu, postaram się wyjaśnić poniżej, albowiem bardzo często instytucja ta jest błędnie rozumiana. Przede wszystkim zachowek to roszczenie pieniężne, roszczenie o zapłatę połowy, a w niektórych przypadkach 2/3 udziału, jaki by przypadał uprawnionemu do dziedziczenia z ustawy. Testament a zachowek – wyjaśniam najważniejsze zagadnienia z tym związane.
Testament a zachowek – czym jest instytucja zachowku i kiedy należy się zachowek?
Kiedy należy się zachowek? Najczęściej z żądaniem zachowku mamy do czynienia przy dziedziczeniu testamentowym, czyli wówczas gdy spadkodawca sporządził testament i uczynił swoim spadkobiercą czy to osobę obcą, czy na przykład jednego ze spadkobierców. Przepisy kodeksu cywilnego stanowią, że zachowek przysługuje zstępnym, małżonkowi i rodzicom, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. Oznacza to, że jeżeli spadkodawca miał dzieci, zachowek będzie przysługiwał dzieciom i małżonkowi. Jeżeli spadkodawca dzieci nie miał to z żądaniem wypłaty zachowku będzie mógł wystąpić małżonek i rodzice. Nigdy prawo do zachowku nie będzie przysługiwało jednocześnie wszystkim tym osobom. Uprawnionym do zachowku jest także na przykład przysposobiony oraz przysposabiający. Warto także pamiętać, że jeżeli jeden z uprawnionych do zachowku zostanie przykładowo wydziedziczony w testamencie, zachowek przysługuje jego zstępnemu. Najlepiej zrozumieć to na następującym przykładzie: dziadek wydziedziczył w testamencie syna, ale syn ten ma dzieci, w takim przypadku zachowek przysługuje wnukom, o ile sami są uprawnieni do dziedziczenia po dziadku.
Pozwanym o zachowek najczęściej jest właśnie spadkobierca testamentowy. Ale należy pamiętać, że zachowek należny jest także w przypadku dziedziczenia ustawowego. Także spadkobierca ustawowy może być zobowiązanym do jego zapłaty.
Ogłoszenie testamentu a zachowek – czy prawo do zachowku się przedawnia?
Ogłoszenie testamentu ma kluczowe znaczenie dla przedawnienia prawa do zachowku. Zachowek bowiem, jak każde roszczenie pieniężne ulga przedawnieniu. W przypadku żądania zapłaty zachowku kierowanego do spadkobiercy testamentowego, przedawnia się ono
z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu.
Ogłoszenie testamentu jest pierwszą z czynności, której dokonuje sąd, gdy ma dowód śmierci spadkodawcy. Ogłoszenia dokonuje się na rozprawie.
Żądanie wypłaty zachowku od zapisobiorcy windykacyjnego lub obdarowanego przedawnia się z kolei z upływem 5 lat od otwarcia spadku. Dzień otwarcia spadku to dzień śmierci spadkodawcy.
Prawo do zachowku a testament
Testament może pozbawić spadkobiercę prawa do zachowku. Będzie tak, jeżeli spadkodawca dokona w treści testamentu wydziedziczenia. Wydziedziczenie to właśnie pozbawienie prawa do zachowku. Może to mieć miejsce tylko w 3 przypadkach, wyraźnie wskazanych w przepisie art 1008 kodeksu cywilnego, a mianowicie, jeżeli spadkobierca uprawniony do zachowku:
- wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
- · dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
- · uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Przyczyna dziedziczenia musi wyraźnie wynikać z treści testamentu. Nie może być zbyt ogólna czy nieprawdziwa. Wydziedziczenie musi być bezwarunkowe, nie można go uzależnić od wystąpienia jakiegoś zdarzenia, zaniechania przez spadkobiercę wykonywania jakichś czynności np. picia alkoholu czy nadużywania narkotyków. Wydziedziczenie odnosi się tylko do spadkobiercy wydziedziczonego, a nie przykładowo do jego dzieci.
Pomimo tego, że zaistnieje jedna z wymienionych wyżej przyczyn pozbawienia prawa do zachowku, wydziedziczenie nie jest możliwe, jeżeli spadkodawca spadkobiercy przebaczył.
Puentując, zachowek przysługuje wąskiej grupie spadkobierców wówczas gdy zostali oni całkowicie pominięci przez spadkodawcę. Najczęściej zachowek pojawia się w przypadku powołania do spadku na mocy testamentu. Jako roszczenie pieniężne przedawnia się, a po upływie przedawnienia nie można go przymusowo dochodzić. Uprawnionym do jego zapłaty może być spadkobierca, zapisobierca windykacyjny, obdarowany, a także fundacja rodzinna, której fundusz założycielski doliczono do spadku lub osoba, która uzyskała jej majątek po rozwiązaniu.
Fot. Shutterstock.
0 komentarzy
